Drog yw genev a’n powes hir. Dell wonn yn ta, yma lies blog a wra hedhi wosa seythun po diw, ha ny vynnav “Nebes Geryow Kernewek” dhe vos onan a’n re na. My re beu ow skrifa lies lyther-ombrofya rag soedhow akademek dres an diw seythun yw passyes, ha nyns esa termyn rydh gesys dhymm rag postya. Yma meur a daklow re hwyris y’n unnek dydh a-ban bostis vy: Harriet Miers, henwys gans Lywydh Bush dhe gemmeres le Justis Sandra Day O’Connor yn Breuslys Ughella an Statys Unnys, re omdennas a’y afydhyans gans an Senedh, ha ny wodhor piw a vynn Bush henwel dhe’n Vreuslys lemmyn; yma meur a galetter dhe’n partiow bras yn Almayn, ha’n Unnyans ha’n SPD owth assaya dhe gesoberi rag gul kesgovernans meur; ha Rosa Parks -- benyn meur hy bri yn istori gwiryow kemmyn y’n Statys Unnys -- re verwis, 92 bloedh hy oes.

Mes yma nowodhow personel dhymm, ynwedh. A-vorow, my a nij dhe Wisconsin, may hwrav vy ri areth a-dro dhe wonisogeth, hengovyow, henhwedhlow, hag istori Kernow orth Pennskol Wisconsin-Milwaukee. Yma Kresenn rag Studhyansow Keltek dhe’n bennskol na, hag onan an brofessoryon ena re glywas ahanav pan yth vy dhe Benn Voenek rag an 13ves Goel Kernewek nans yw nebes seythunyow, hag a wovynnis orthiv a kallen vy mos dhe vMilwaukee nep-prys rag kewsel a Gernow ha’n taves Kernewek. My o unnver, ha wosa keskewsel pella a’n mater, ervirys veu my dhe dhones rag ri areth nos Kala’ Gwav, avel rann a’ga “Lowender Samhain” blydhenyek.

An Lowender a vydh synsys nos Lun an 31ves a vis Hedra, dhe 6 eur gorthugherweyth, y’n Gresenn Hefter orth 3271 N. Lake Drive yn Milwaukee. Pella derivadow a gevir yn gwiasva an Gresenn rag Studhyansow Keltek. Drefenn i dhe bostya an derivadow y’ga gwiasva kyns kewsel genev a’n mater, skrifys yw my dhe ri areth a-dro dhe “Nos Kala’ Gwav yn Kernow Keltek”. Y’n gwettha prys, dell leveris dhedha, hemma a via areth pur verr, rag nag eus meur a hengovyow kernewek a-dro dhe nos Kala’ Gwav! My a vynn kewsel a hengovyow erell Kernow: an Obby Oss, Goelowann, Dons Feri Hellys, h.e., keffrys ha balyow kernewek, istori an vro, hag istori an taves Kernewek.

My a woer meur ras dhe bubonan re besyas chekkya an blog ma dres an dhiw seythun yw passyes. Yma govenek dhymm may hylliv vy dastalleth postya pub dydh po pub nessa dydh, lemmyn pan wrug vy gorfenna ow kynsa bagas a lytherow-ombrofya. Ow nessa post, dell grysav, a vydh po dy’ Lun po dy’ Meurth. 

Y’n gwella prys, my re dhigelmis an gudynn gans ow jynn-amontya nyhewer -- neb eghenn a ‘argemmynweyth’ (adware) o, na allsen vy y dhilea yn es. Mes soweth nyns eus meur a dermyn rydh dhymm lemmyn rag postya, drefenn bos res dhymm skrifa lies lyther rag hwilas soedh akademek rag an vlydhen a dheu. Dell skrifis vy a-gynsow, nyns yw es dhe dhen gans degre yn studhyansow keltek kavoes soedh. Dre vras, yth esov vy ow hwilas ober yn asrannow Sowsnek, may hallsen vy oberi avel professor a lyenn an Oesow Kres po istori ha gramasek an yeth Sowsnek; yma govenek dhymm may fo hwans dhe neb pennskol kavoes professor a yll dyski ha lyenn sowsnek ha lyenn keltek. Ytho, gans oll an furvlennow dhe lenwel, lytherow dhe skrifa, ha CVow dhe dhannvon, nyns eus termyn gesys dhymm dhe skrifa! Mes pan vo termyn dhymm arta -- martesen dy’ Gwener -- my a bost moy! 

Drog yw genev na bostis vy kyns -- yma kudynn gans ow jynn-amontya yn Baltimore, hag y’n eur ma ny allav vy hedhes an Gesroesweyth alena yn es. My a wayt may fo an gudynn digelmys erbynn nos Lun, mes piw a woer gans teknologieth? Hedhyw yth esov yn Fenten Berkeley, Virginia an Howlsedhes, ytho y hallav gul devnydh a’n junyans Kesroesweyth y’m soedhva rag postya, chekkya e-bost, ha peuri (po mordardha) y’n Gesroesweyth. Kyns pell, my a vynn postya kedhlow pella a’n Keskusulyans Keltek orth Pennskol Harvard, ytho dehwelewgh dhe’n folenn ma yn fenowgh! 

Dehwelys ov dhe Valtimore, ha dhe nowodhow a vri dhiworth Almayn. Dell hevel lemmyn, wosa dewisyans tykkli, y fydh ‘kesgovernans meur’ gwrys gans an CDU/CSU (an partiow gwithadorek) ha’n SDP (an parti lavur). Angela Merkel a’n CDU a vydh penn an kesgovernans ma, hag a vydh an kynsa benyn dhe vos Chanslores Keffrysel Almayn. An SPD a wra henwel esel aga farti dhe vos Menyster Estrenyek, ha’n dhew bagas politek a vynn ranna an soedhow erell y’n governans yntredha. Didheurek vydh gweles fatell wra an withadoryon ha’n SPD kesoberi y’n peder blydhen a dheu -- nyns esa meur a gerensa yntredha kyns an dewisyans!

Unnses yn Almayn?

Piw a waynyas...

Dewisyans almaynek 2005

Partiow hag ombrofyoryon almaynek

 

Yth esov lemmyn yn Arlington, Massachusetts, may hwodrigav vy gans kowetha bys dy’ Lun. My a nijas omma de, mes nyns esa spas dhymm dhe bostya bys hedhyw. An bennseythun ma y fydh synsys an 25es Keskusulyans Keltek Harvard Blydhenyek dhe Bennskol Harvard, ha didheurek vydh goslowes orth an arethow ha gweles kowetha goth a’n bys akademek keltek. Y fydh ynwedh meur dhe eva ha dybri, awos bos lies boesti ha diwotti da yn Cambridge. Yma govenek dhymm na dhyffiv ha bos tew ha my omma!

Hedhyw y tallathas darvosow an keskusulyans dhe 11 eur, gans kuntellyans byghan a-dro dhe hwilas ober y’n bys akademek. Nyns yw es dhe geltoniethoryon yowynk kavoes soedhow -- neppyth anodho may hwrewgh hwi redya meur y’n blog ma dres an misyow a dheu, ha my ow hwilas soedh akademek -- ha warlyna, ordenoryon an Keskusulyans a vynna agan gweres dre dhalleth kuntellyans may hyllyn ni kavoes kusul dhiworth tus y’gan galwesigeth re gavas soedhow. Hevlyna, byttegyns, ny ylli meur a dus dos dhe’n kuntellyans, ytho ni a’n gorfennas a-varr ha mos dhe li.

Dhe 5 eur ni a omguntellas arta rag an Areth John V. Kelleher, hwarvos blydhenyek synsys an nos kyns dalleth an Keskusulyans. An arethor hevlyna o Professor Philip O’Leary dhiworth Kollji Boston, ha titel y areth o “Piw yw Iwerdhonek? Iwerdhonek piw? Skriforyon a Iwerdhonek, Skriforyon a Sowsnek, Skrifa yn Iwerdhon” (“Who’s Irish? Whose Irish? Writers of Irish, Writers of English, Writing in Ireland”). Professor O’Leary a gewsis a istori a lyenn iwerdhonek yn kres an 20ves kansblydhen, pan esa an bys lyennek yn Iwerdhon owth omwovynn a pe lyenn Yeats, Joyce, Synge, h.e. lyenn iwerdhonek skrifys yn Sowsnek po lyenn sowsnek skrifys yn Iwerdhon. Yth esa lies den y’n dydhyow na a leveris bos lyenn skrifys y’n taves Iwerdhonek an lyenn iwerdhonek gwir, mes ena kepar ha lemmyn yth esa moy a dus yn Iwerdhon ow skrifa hag ow redya lyenn anglo-iwerdhonek ages lyenn iwerdhonek.

Hemm yw govynn a vri rag pub kenedhel geltek, dhe’m breus vy. Pyth yw moy poes rag gwitha gonisogeth kernewek: oberow Daphne du Maurier, redys gans milvilyow a dus oll a-dro dhe’n bys; po skrifow kernewegoryon an 20ves kansblydhen, redys gans neb kansow a dus, ha treweythyow moy aga les dhe studhyoryon an taves ages dhe gernewegoryon freth a vynn kavoes hwedhel da dhe redya? Taklow a’n keth sort veu dadhlys yn Iwerdhon nans yw tri ugens blydhen, dell hevel.

An Keskusulyans y honan a dhalleth a-vorow -- pella manylyon an paperyow a vydh dyllys omma! 

Hedhyw yw dy’ goel kenedhlek yn Almayn, henwys Dydh an Unnses Almaynek (Tag der Deutschen Einheit). An dy’ goel ma a govha an jydh, nans yw pymthek blydhen, pan veu Almayn Est hag Almayn West dasunnys wosa moy es dew ugens blydhen. Mes hedhyw, diw seythun wosa an dewisyansow senedhel yn Almayn, ny welir meur a unnses ynter bagasow politek divers an vro. Drefenn na wrug unn parti gwaynya moy es 50% an raglevow y’n dewisyans, res yw dhe dhew barti (po moy) gul kesgovernans. Mes an raglevow yw rennys yn fordh ma na yllir gul kesgovernans yn es. Ottomma an sywyansow (herwydh Deutsche Welle):

Parti		Kansrann		Esedhow
CDU/CSU		35.2 %		226
SPD		34.2 %		222
FDP		9.8 %		61
Kledh		8.7 %		54
Re Las		8.1 %		51
Erell		4.0 %		--

Rag gul kesgovernans, res yw dhe dhew po tri bagas kavoes yntredha dhe’n lyha 307 a’n 614 esedh y’n Bundestag. Dell welir, nyns yw possibyl dhe’n Unnyans (CDU/CSU) po dhe’n SPD -- an dhew gesstrifer vras y’n dewisyans ma -- gul kesgovernans heb skoedhyans a dhew barti arall, an pyth via kales y wul pan na vynn an FDP kesoberi gans an Re Las, po parti vydh gans Parti an Kledh. Dell hevel, nyns eus saw dew remedi dhe’n gudynn ma: y hyllir synsi dewisyans nowydh, po y hyll an dhew barti vras gul “kesgovernans meur”.

Ny via kesgovenans meur es dhe wul, rag brassa amkan an Unnyans kyns an dewisyans o chanjya ha diswul lies tra gwrys dres an blydhynyow yw passyes gans an SPD ha’n Re Las. Ynwedh, dres diw seythun wosa an dewisyans y leveri Gerhard Schröder, Chansler Keffrysel Almayn a-lemmyn hag esel an SPD, na vynn y barti gul kesgovernans gans an Unnyans marnas pan wra ev pesya avel Chansler. Drefenn an CDU ha’n CSU dhe gavoes moy a esedhow y’n Senedh ages an SPD, aga ombrofyores rag an Chansloredh, Angela Merkel, re naghas an tybyans ma. Mes hedhyw y leveris Schröder ev dhe omblegya dhe vodh y barti, mar mynnons i formya kesgovernans meur yn-dann Merkel, ytho martesen keskowsow ynter an dhew barti a allo mos yn-rag lemmyn.

Piw a waynyas...

Dewisyans almaynek 2005

Partiow hag ombrofyoryon almaynek

 

Nans yw nebes seythunyow, my a dhallathas skrifa a-dro dhe hanwans John Roberts dhe Vreuslys Ughella an Statys Unnys. Rag ow redyoryon tramor na glywsons (martesen) diwettha sywyansow an hanwans ma, my a vynna postya an nowodhow ma: Roberts veu afydhys gans an Senedh dy’ Yow, gans 78 raglev erbynn 22. Pub Republican y’n Senedh a skoedhyas Roberts, ha hanter an 44 Democrat. Yn mysk an Dhemocrats, John Kerry, Ted Kennedy, ha Hillary Clinton, keffrys ha’m dew Senedhor vy, Barbara Mikulski ha Paul Sarbanes a Varyland a votyas erbynn afydhya Roberts, mes an dhew Senedhor dhiworth Wisconsin (an stat may feuv genes, ha mayth esen vy dres an bennseythun yw passyes) o dew a’n 22 Dhemocrat a skoedhyas y hanwans.

Lemmyn, yth eson ni oll ow kortos hanwans nessa Lywydh Bush, rag lenwel an esedh y’n Vreuslys a vydh gesys gwag dre omdennans Justis Sandra Day O’Connor. Nebes a’n Dhemocrats a votyas dhe afydhya Roberts a leveris bos govenek dhedha Bush dhe henwel nebonan kehaval orth O’Connor rag hy sywya y’n Vreuslys. I a votyas rag Roberts -- gwithador ha styryer straght an korf-lagha kyn fo -- drefenn ev dhe vos kehaval orth Pennjustis Rehnquist, y ragresegydh, ha drefenn na vedha formyans politek an Vreuslys chenjys yn feur dre y afydhya. Mes mar kwra Bush henwel gwithador rag sywya O’Connor -- ha dre henna chanjya formyans an Vreuslys -- moy a Dhemocrats a vynn votya rag stoppya an hanwans na. Byttegyns, heb skoedhyans dhiworth nebes Republicans, ny yll 44 Democrat an Senedh stoppya travydh: res yw kavoes 51 raglev rag gul henna.

Roberts henwys Pennjustis

Pennjustis Rehnquist re verwis