“Dewisyans?” a wovynnowgh. “A nyns yw hemma re a-varr rag post a-dro dhe dhewisyansow 2006?” Wel, nyns yw a dhewisyans amerikanek a skrifav omma -- soweth, res yw dhyn gortos rag henna -- mes dewisyans almaynek. Le es diw seythun alemma, dhe’n 18ves a vis Gwynngala, y fydh dewisyans senedhek yn Almayn. 598 esel an Bundestag a vydh dewisys, hag anedha governans nowydh a vydh formyes.

System dewisyansek (electoral) Almayn yw pur dhihaval orth an system y’n Statys Unnys. Omma, eseli agan Kuntelles yw dewisys yn unnik dre gemmeres an brassa rann a raglevow y’ga stat po pastell-vro. Mes yn Almayn, nyns yw saw hanter a’n eseli dewisys y’n fordh ma. An 299 esel arall yw dewisys herwydh system a gannasedhyans kemusurel (proportional representation), mayth yw an esedhow rennys ynter an partiow herwydh an kemusur a raglevow rag pub parti.

Ytho pub burjes almaynek a raglev diwweyth: unnweyth rag ombrofyer yn y bastell-vro y honan, hag unnweyth rag hanow neb parti. Yma dhe bub parti rol a ombrofyoryon, ha mars yw (rag ensompel) ugens esedh res dhe neb parti dre gannasedhyans kemusurel, an kynsa ugens ombrofyer war rol an parti na a vydh henwys dhe’n Senedh. Mes rag kavoes esedhow dre gannasedhyans kemusurel, res yw dhe barti po kavoes 5% a’n raglevow-parti po gwaynya tri esedh dre dhewisyans didro (direct election) y’n pastellow-bro. An rewl ma a surha na vydh an Bundestag lenwys gans kannasow dhiworth partiow byghan hag eythavorek (extremist) -- an pyth re hwyris yn fenowgh yn Almayn dhe dermyn an Repoblek Weimar.

Wosa an dewisyans, eseli an Senedh nowydh a omguntell rag formya governans nowydh, ha dewis an Bundeskanzler (Chansler Keffrysel [Federal]). An Chansler Keffrysel yw penn an governans, kepar ha Pennvenyster an Rywvaneth Unnys po Lywydh an Statys Unnys. (Yma ynwedh Lywydh Keffrysel yn Almayn, mes ev yw penn an stat hepken, ha nyns eus dhodho meur a alloes politek.) Awos bos lies parti yn Almayn, yn fenowgh yth yw res dhe dew barti po moy gul kesgovernans (coalition), ha dre vras penn parti brassa an kesgovernans a dheu ha bos an Chansler Keffrysel.

Moy dhe sywya…