Kynth yw homma folenn-dre ow jynn-amontya, ny wrug vy postya travyth dhe’n blog ma dres lies mis. Drog yw genev, a redyoryon lel! Soweth, a-dhia mis Du, my re beu re vysi ha ny yllis vy skrifa -- po skrifa rag ow flesour ow honan, dhe’n lyha. My re beu ow pareusi dew baper a-dro dhe lyenn Kernewek hengovek, hag a lennas onan anedhi dhe’n 28ves Keskusulyans Keltek Kaliforni Blydhenyek dhe UCLA (Pennskol Kaliforni Los Angeles). My a wra mos ynwedh dhe’n 26ves Keskusulyans Keltek Harvard Blydhenyek yn mis Hedra, ha res yw dhymm lemmyn pareusi paper rag an keskusulyans na.

Yn nowodhow erell, my eth dhe Gernow yn mis Ebryl rag keswel soedh, ha kyn na wrug vy kavoes an soedh, my a welas meur a gothmans hag omlowenhe. Ha my yn Kernow, my a brenas nebes lyvrow kernewek nowydh rag kressya myns ow lyverva geltek, y’ga mysk dyllans an Testament Nowydh gwrys gans Kesva an Taves Kernewek. (Yth esa dhymm dasskrif a'n Testament Noweth treylys gans Nicholas Williams seulabrys.) Lemmyn yth esov owth oberi yn Baltimore avel dyskador ilow yn skol-kynsa. Kyn nag yw hemma an pyth a waytis vy y wul wosa gorfenna Ph.D. yn Yethow ha Lyennow Keltek, lowen lowr ov vy gans an ober--dres oll awos an vlydhen-skol dhe worfenna diw seythun alemma! My re wrug devnydh a’m soedh nowydh rag lesa aswonnvos a wonisogeth keltek ha kernewek y’n skol. Lemmyn y hwoer an peswara gradh gwari “Dons Feri Hellys” war an tollgorn sowsnek, ha’n ethves gradh a woer kana “Trelawny”. 

Dydh kynyav splann a’gan beu hedhyw yn Fenten Berkeley, Virginia Howlsedhes, yeyn ha gwynsek kynth o -- dydh splann rag goelya Dydh Grassa. Rag ow redyoryon dramor, hemm yw dy’ goel kenedhlek amerikanek ha kanadianek may hwodhon ni gras a’n pythow marthys y’gan bywnansow. Nyns esov vy ow kewsel omma a bythow an bys (kyn hwra lies den prederi a bythow a’n par na hedhyw, heb mar), mes a bythow an spyrys. (Ha res yw dhymm klerhe wosa skrifa henna nag ov vy den kryjyk, mes ‘spyrys’ yw an ger ewn.) Dallethys veu an dy’ goel ma yn Amerika yn kynsa rag kovhe kevywi gwrys gans trevesigyon bredennek ha tus enesik yn Massachusetts, nep-prys y’n seytegves kansblydhen. Mes awos an pyth a sywyas yn istori agan bro, ha’n deythyogyon ledhys ha ledrys aga thir gans an drevesigyon, yma tus hedhyw na vynn solempnya an jydh ma na fella.

Byttegyns, dhe’m breus vy, tybyans da yw godhvos gras a’n pythow a’gan beus, ha prederi a’n pyth a yllyn ni y wul rag skoedhya an eyl y gila. Dhe Gernewegoryon yn arbennik y lavarav, da yw kavoes dydh may hyllyn ni oll omguntell yn kres. Hedhyw, y’n bagas-klapp Ynkernewek, y redis vy post a-dro dhe’n dy’ goel ma skrifys gans an Kerneweger amerikanek John Sheridan. Ynno, y skrif John ev dhe wodhvos gras hedhyw a’n taves Kernewek. Ha my yw unnver ganso. Gonn meur ras a’n pyth re beu gwrys dres an gansblydhen yw passyes gans an dus a dhallathas dasserghyans agan yeth. Gonn meur ras a’n pyth ow pos gwrys hedhyw gans an dus a skoedh agan yeth der hy dyski, hy studhya, hy redya, hy skrifa, ha dres oll hy hewsel. Gonn meur ras a’n pyth a vydh gwrys y’n termyn a dheu, mar kyllyn ni oll kesoberi rag krevhe agan yeth ha’gan kemmynieth yethek. Ha gonn meur ras ahanowgh hwi, ow redyoryon, yw rann an kemmynieth ma. 

Y’n seythun yw passyes, my a redyas erthygel dyllys yn Nowodhow Kernow, Warlinenn ha’n Burow henwys “Derivas war avonsyans y’n strateji”. Skrifys veu gans Konsler Loveday Jenkin, esel Konsel Kerrier, hag y re manylyon a gollanwans (implementation) an strateji yethek rag Kernewek y’n gonteth na. Ha my ow redya, unn lavar yn arbennik a dardhas yn-mes a’n skrif: “awos bos konnygyon yn-mes gorrys war an panel [avisyans], possybyl yw kavoes unnverheans war unn form a dreylyans Kernewek rag an brassa rann a arwoedhyow stret” yn Kerrier. An “gonnygyon yn-mes” ma yw eseli a Orsedh Kernow, Cussel an Tavaz, Agan Tavas, ha Kowethas an Yeth Kernewek, ha dell hevel, i re dheuth dhe gessenyans a neb sort a-dro dhe lytherennieth kernewek war arwoedhow-fordh.

Nans yw dew vis, my a skrifas omma a bysennek a-dro dhe wruthyl “unn furv skrifys savonek” rag Kernewek dre gessenyans yn mysk skoedhyoryon an systemow-lytherenna divers. Wosa an pysennek na dhe vos dyllys y’n Gesroesweyth, yth esa meur a dros y’n eur na, gans lies Kerneweger ow tannvon e-bostyow an eyl dh’y gila -- nebes a’n e-bostyow ankortes lowr -- owth argya rag po erbynn an tybyans ma. Wosa prederi yn town, my a erviras sina an pysennek, kyn na grysis vy y fia kessenyans possibyl y’gan kemmynieth yethek. Ha dell hevel, ny veu travydh pella gwrys gans an pysennek y’n dew vis yw passyes; ny veu henwyn an sinoryon (a-der an peswar den a’n dallathas) postys y’n wiasva. A-dro dhe’n termyn pan veu an pysennek dyllys, y feu synsys kuntelles meur may halla tus ri aga breus a-dro dhe strateji yethek agan taves y’n termyn a dheu. Lies den eth di, mes dell glywis vy, ny wrug an kuntelles ma ervira travydh a-dro dhe denkys an yeth Kernewek, po sevel “furv skrifys savonek” anedhi.

Ytho martesen re wrug eseli an panel avisyans ma an kynsa kamm war-tu ha gwruthyl “furv skrifys savonek” a’gan yeth, dhe’n lyha rag arwoedhyow-fordh ha drehevyansow poblek. Ny wonn manylyon an kessenyans re wrussons, ha martesen nyns eus saw pareusi rol a eryow yw lytherennys y’n keth fordh yn pub furv a Gernewek -- stret yw unn ensompel da -- mes unn dra yw sur: fest didheurek vydh gweles an pyth a syw.

An Tav_s Kern___k y’n term_n a dh__

Ow kortos (Ow cortos?)

Unn furv skrifys savonek rag Kernewek?

 

Termyn hir re beu a-ban skrifis vy, ha drog yw genev a henna. Nyns yw ‘edrek blogyer’ (blogger’s remorse) -- an pyth a hwer yn fenowgh pan dhallethir blog gans meur a nerth ha postow pub dew po tri our, hag ena postya “le ha le, ha lacka ha lacka” bys pan hedhir y wul yn tien. My a vynn pesya gans an blog ma, hag yma dhymm hwans a geworra neppyth pub nessa dydh, dhe’n lyha, mes y’n gwettha prys nyns esa meur a dermyn rydh dhymm a wul henna dres an mis yw passyes.

Dell skrifis vy yn postow kyns, yth esov lemmyn ow hwilas soedh akademek. Pur gales yw kavoes soedh a’n par ma, dres oll pan yw skrifys war dha destskrif “Ph.D. yn Yethow ha Lyennow Keltek”, ha’n kolljiow ha pennskolyow ow hwilas professoryon a lyenn sowsnek. Mes ny yllir saw assaya, hag yth esov vy ow skrifa lies lyther ha dannvon lies CV y’n eur ma. Hwi a wra redya fatell wrav vy spedya!

Ynwedh, my re beu ow skrifa erthygel hir a-dro dhe ganow kernewek an Oesow Kres. “Py kanow?” a wovynnydh. Wel, an gorthyp yw hemma: ny’gan beus saw unn kan yn Kernewek dhiworth an ‘oes hengovek’ (traditional period) -- henn yw, an termyn kyns 1800 -- may hwodhon ni hwath ha’n geryow ha’n ilow. An kan na yw Delyow Sevi, ha dell grysav vy (ha lies den arall re hwithras an mater ma) treylyans yw a gan sowsnek. A’n ilow hengovek kernewek a-der Delyow Sevi, nyns eus gesys dhyn ni hedhyw saw (1) kanow gans geryow yn Sowsnek (ha lies anedha treylys lemmyn dhe Gernewek ynwedh), (2) tonyow heb geryow vydh, ha (3) geryow kernewek rag kanow na aswonnyn aga thonyow.

Rag ow erthygel, my a hwithras gwariow kernewek an Oesow Kres, ha kavoes leow may ma an geryow ‘kan’ po ‘kana’ kampoellys y’n tekstow, ha gwersyow a allsa bos kenys yn le kewsys gans an warioryon. Res yw dhymm avowa, an tybyans bos rannow an gwariow koth kenys nyns yw ow thybyans ow honan -- dyllys veu yn kynsa, dell grysav, gans Edwin Norris, a bennskrifas an Ordinali yn 1859. Ytho y selis vy ow erthygel dre vras war ober gwrys dres an dhiw gansblydhen yw passyes gans tus kepar ha Norris, Henry Jenner, Robert Longsworth (neb a dhellos lyver a-dro dhe’n Ordinali yn 1967), Jane Bakere, ha T.D. Crawford (neb a skrifas dew erthygel a-dro dhe furvow-gwers kernewek yn Old Cornwall nans yw 25 blydhen), mes y keworris vy nebes a’m tybyansow ow honan, ha kampoella taklow a vri dhiworth Bewnans Ke re beu merkys a-gynsow gans Oliver Padel ha Philip Bennett.

Ytho, kyn na yllis vy kavoes termyn lowr rag skrifa yn Kernewek dres an diw seythun ye passyes, my re beu ow skrifa meur a-dro dhe Gernewek. Mes lemmyn y hallav dehweles dhe vlogya wosa powes hir, ha henn yw splann! 

Hedhyw yth esov ow mos dhe’n medhyk-dens, rag an kynsa gweyth yn moy es diw vlydhen.Yth esa medhyk-dens da dhymm yn Boston, mes wosa removya dhe vBaltimore yn 2003, ny gevis vy onan omma distowgh, hag ena y tallethis vy hwithra ha skrifa ow skrifenn dhoktorel, ha gasa lies tra a-denewenn, kavoes medhyk-dens y’ga mysk. Ytho y porthav nebes own a’n pyth a glywav hedhyw. Dre happ da, yma hwath genev ow dens tevysek oll -- saw an peswar dans keyn (wisdom tooth), a gellis vy pan en vy 17 bloedh. Yma govenek dhymm may hylliv leverel henna hwath a-vorow! 

Dehwelys dhe vBaltimore ov lemmyn, ha splann yw bos tre arta. An gewer yw marthus toemm rag mis Du, ha’n delyow liesliw yw pur deg. An areth yn Milwaukee veu degemmerys yn ta, dell grysav. Synsys veu yn chi koth teg ryb Lynn Michigan, hag yth esa ena ilow iwerdhonek ha taklow da dhe eva ha dybri. Klywes veu an areth gans neb kans a woslowysi, hag yth esa meur a wovynnow gansa a-dro dhe wonisogeth, ilow, ha hengovyow Kernow. My a gewsis dres tri hwarter our a istori an taves kernewek, henleow Kernow, henhwedhlow kernewek kepar ha’n Vorvoren a Senar, ha goelyow hengovek kepar ha dydh Kala’ Hav yn Lannwedhenek, dydh Feri yn Hellys, ha Goelowann yn Pennsans.

Splann ynwedh o metya gans professoryon ha studhyoryon an Gresenn rag Studhyansow Keltek orth Pennskol Wisconsin-Milwaukee, neb re wrussa ow dri dhe Wisconsin rag gul an areth. Kyn nag eus asrann a yethow ha lyennow keltek dhe’n bennskol, studhyoryon ena a yll kavoes testskrif yn studhyansow keltek dhiworth an Gresenn, hag yma lies klas ena yn lyenn hag istori an broyow keltek. Yma meur a studhyer yn Milwaukee ow tyski an taves iwerdhonek, ha dell grysav, yma hwans dhe’n Gresenn ystynna aga frofyansow y’n yethow keltek erell y’n termyn a dheu.

Yn geryow berr, vyaj splann o, hag y hwonn meur ras dhe’n Gresenn ha dhe ordenoryon an areth a buptra re wrussons!

Omavonsyans diveth II

 

Drog yw genev a’n powes hir. Dell wonn yn ta, yma lies blog a wra hedhi wosa seythun po diw, ha ny vynnav “Nebes Geryow Kernewek” dhe vos onan a’n re na. My re beu ow skrifa lies lyther-ombrofya rag soedhow akademek dres an diw seythun yw passyes, ha nyns esa termyn rydh gesys dhymm rag postya. Yma meur a daklow re hwyris y’n unnek dydh a-ban bostis vy: Harriet Miers, henwys gans Lywydh Bush dhe gemmeres le Justis Sandra Day O’Connor yn Breuslys Ughella an Statys Unnys, re omdennas a’y afydhyans gans an Senedh, ha ny wodhor piw a vynn Bush henwel dhe’n Vreuslys lemmyn; yma meur a galetter dhe’n partiow bras yn Almayn, ha’n Unnyans ha’n SPD owth assaya dhe gesoberi rag gul kesgovernans meur; ha Rosa Parks -- benyn meur hy bri yn istori gwiryow kemmyn y’n Statys Unnys -- re verwis, 92 bloedh hy oes.

Mes yma nowodhow personel dhymm, ynwedh. A-vorow, my a nij dhe Wisconsin, may hwrav vy ri areth a-dro dhe wonisogeth, hengovyow, henhwedhlow, hag istori Kernow orth Pennskol Wisconsin-Milwaukee. Yma Kresenn rag Studhyansow Keltek dhe’n bennskol na, hag onan an brofessoryon ena re glywas ahanav pan yth vy dhe Benn Voenek rag an 13ves Goel Kernewek nans yw nebes seythunyow, hag a wovynnis orthiv a kallen vy mos dhe vMilwaukee nep-prys rag kewsel a Gernow ha’n taves Kernewek. My o unnver, ha wosa keskewsel pella a’n mater, ervirys veu my dhe dhones rag ri areth nos Kala’ Gwav, avel rann a’ga “Lowender Samhain” blydhenyek.

An Lowender a vydh synsys nos Lun an 31ves a vis Hedra, dhe 6 eur gorthugherweyth, y’n Gresenn Hefter orth 3271 N. Lake Drive yn Milwaukee. Pella derivadow a gevir yn gwiasva an Gresenn rag Studhyansow Keltek. Drefenn i dhe bostya an derivadow y’ga gwiasva kyns kewsel genev a’n mater, skrifys yw my dhe ri areth a-dro dhe “Nos Kala’ Gwav yn Kernow Keltek”. Y’n gwettha prys, dell leveris dhedha, hemma a via areth pur verr, rag nag eus meur a hengovyow kernewek a-dro dhe nos Kala’ Gwav! My a vynn kewsel a hengovyow erell Kernow: an Obby Oss, Goelowann, Dons Feri Hellys, h.e., keffrys ha balyow kernewek, istori an vro, hag istori an taves Kernewek.

My a woer meur ras dhe bubonan re besyas chekkya an blog ma dres an dhiw seythun yw passyes. Yma govenek dhymm may hylliv vy dastalleth postya pub dydh po pub nessa dydh, lemmyn pan wrug vy gorfenna ow kynsa bagas a lytherow-ombrofya. Ow nessa post, dell grysav, a vydh po dy’ Lun po dy’ Meurth. 

Y’n gwella prys, my re dhigelmis an gudynn gans ow jynn-amontya nyhewer -- neb eghenn a ‘argemmynweyth’ (adware) o, na allsen vy y dhilea yn es. Mes soweth nyns eus meur a dermyn rydh dhymm lemmyn rag postya, drefenn bos res dhymm skrifa lies lyther rag hwilas soedh akademek rag an vlydhen a dheu. Dell skrifis vy a-gynsow, nyns yw es dhe dhen gans degre yn studhyansow keltek kavoes soedh. Dre vras, yth esov vy ow hwilas ober yn asrannow Sowsnek, may hallsen vy oberi avel professor a lyenn an Oesow Kres po istori ha gramasek an yeth Sowsnek; yma govenek dhymm may fo hwans dhe neb pennskol kavoes professor a yll dyski ha lyenn sowsnek ha lyenn keltek. Ytho, gans oll an furvlennow dhe lenwel, lytherow dhe skrifa, ha CVow dhe dhannvon, nyns eus termyn gesys dhymm dhe skrifa! Mes pan vo termyn dhymm arta -- martesen dy’ Gwener -- my a bost moy! 

Drog yw genev na bostis vy kyns -- yma kudynn gans ow jynn-amontya yn Baltimore, hag y’n eur ma ny allav vy hedhes an Gesroesweyth alena yn es. My a wayt may fo an gudynn digelmys erbynn nos Lun, mes piw a woer gans teknologieth? Hedhyw yth esov yn Fenten Berkeley, Virginia an Howlsedhes, ytho y hallav gul devnydh a’n junyans Kesroesweyth y’m soedhva rag postya, chekkya e-bost, ha peuri (po mordardha) y’n Gesroesweyth. Kyns pell, my a vynn postya kedhlow pella a’n Keskusulyans Keltek orth Pennskol Harvard, ytho dehwelewgh dhe’n folenn ma yn fenowgh! 

Dehwelys ov dhe Valtimore, ha dhe nowodhow a vri dhiworth Almayn. Dell hevel lemmyn, wosa dewisyans tykkli, y fydh ‘kesgovernans meur’ gwrys gans an CDU/CSU (an partiow gwithadorek) ha’n SDP (an parti lavur). Angela Merkel a’n CDU a vydh penn an kesgovernans ma, hag a vydh an kynsa benyn dhe vos Chanslores Keffrysel Almayn. An SPD a wra henwel esel aga farti dhe vos Menyster Estrenyek, ha’n dhew bagas politek a vynn ranna an soedhow erell y’n governans yntredha. Didheurek vydh gweles fatell wra an withadoryon ha’n SPD kesoberi y’n peder blydhen a dheu -- nyns esa meur a gerensa yntredha kyns an dewisyans!

Unnses yn Almayn?

Piw a waynyas...

Dewisyans almaynek 2005

Partiow hag ombrofyoryon almaynek